Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en önemli figürlerinden biri olan İsmet İnönü, hem askeri hem de siyasi yaşamıyla Türk milletinin hafızasında derin izler bırakan bir liderdir. Kurtuluş Savaşı’ndan Lozan Antlaşması’na, Cumhuriyet’in kuruluşundan İkinci Dünya Savaşı yıllarına kadar birçok döneme damgasını vuran İnönü, “Milli Şef” unvanıyla da anıldı. Peki, İsmet İnönü ne zaman, neden öldü, hastalığı neydi? İşte tüm yönleriyle İsmet İnönü’nün hayatı ve vefat süreci…
İsmet İnönü kimdir?
Tam adı Mustafa İsmet İnönü olan ve Türk tarihinde asker, diplomat ve siyasetçi kimlikleriyle öne çıkan İnönü, Kurtuluş Savaşı’nın önde gelen komutanlarından biri ve Türkiye Cumhuriyeti’nin ikinci Cumhurbaşkanıdır. Uzun yıllar Atatürk ile omuz omuza çalışan İnönü, aynı zamanda Cumhuriyet’in ilk Başbakanı olarak da görev yapmıştır.
Kurtuluş Savaşı’ndaki askeri başarıları ve özellikle Lozan Antlaşması‘ndaki diplomatik zaferiyle Türkiye’nin sınırlarının uluslararası düzeyde kabul edilmesini sağlamıştır.
İsmet İnönü ne zaman doğdu?
İsmet İnönü, 24 Eylül 1884 tarihinde İzmir‘de doğmuştur. Ailesi, Malatya kökenli Kürümoğulları ailesidir. Babası Hacı Reşit Bey, Osmanlı bürokrasisinde görev almış bir memur, annesi Cevriye Hanım ise Konya kökenlidir.
Eğitim hayatı ve askeri kariyeri
İnönü’nün çocukluğu Sivas’ta geçti. Askeri eğitimi küçük yaşlarda başladı. Harp Okulu’ndan Teğmen rütbesiyle mezun oldu ve ardından Harp Akademisi‘ni birincilikle bitirerek Kurmay Yüzbaşı rütbesini aldı. Osmanlı Devleti’nde çeşitli askeri görevlerde bulundu. Özellikle Balkan Savaşları, Yemen İsyanı ve I. Dünya Savaşı döneminde Osmanlı ordusunda aktif rol üstlendi.
Kurtuluş Savaşı’ndaki rolü
İsmet İnönü, Kurtuluş Savaşı sırasında Batı Cephesi Komutanlığı görevini üstlendi ve burada Birinci ve İkinci İnönü Savaşları‘nı kazanarak büyük bir askeri başarıya imza attı. Bu zaferler sadece Türk ordusunun moralini artırmadı, aynı zamanda uluslararası alanda yeni kurulan TBMM hükümetinin ciddiyetini de dünyaya gösterdi.
Lozan Antlaşması ve Dışişleri Bakanlığı
1923 yılında Lozan Barış Konferansı’na Türkiye adına baş delege olarak katıldı ve Türk heyetine başkanlık etti. Lozan’da gösterdiği kararlı ve başarılı duruşuyla Türkiye’nin yeni sınırlarının ve haklarının korunmasında büyük rol oynadı.
Lozan dönüşü Dışişleri Bakanlığı ve Başbakanlık görevlerini üstlendi. Mustafa Kemal Atatürk’ün en yakın yol arkadaşlarından biri olan İnönü, Atatürk’ün Cumhuriyet reformlarının hayata geçirilmesinde öncü isimlerden biri oldu.
Türkiye Cumhuriyeti’nin ikinci Cumhurbaşkanı
Mustafa Kemal Atatürk’ün 10 Kasım 1938’de vefatının ardından, 11 Kasım 1938’de TBMM tarafından Türkiye Cumhuriyeti’nin ikinci Cumhurbaşkanı seçildi. İnönü’nün Cumhurbaşkanlığı dönemi özellikle İkinci Dünya Savaşı sürecine denk geldi. Türkiye’yi savaşın dışında tutmayı başaran İnönü, savaş sonrası 1946’da çok partili hayata geçiş sürecini başlattı.
İsmet İnönü’nün “Milli Şef” dönemi
Tek parti döneminde, Atatürk’ten sonra Cumhuriyet Halk Partisi’nin genel başkanı oldu ve bu süreçte “Milli Şef” unvanını aldı. İkinci Dünya Savaşı sırasında Türkiye’nin tarafsız kalmasını sağladı ve bu sayede ülkenin savaşın yıkımından uzak durmasını başardı.
Çok partili hayata geçiş ve muhalefet dönemi
1946 yılında yapılan ilk çok partili seçimlerle birlikte Türkiye’de Demokrat Parti muhalefet partisi olarak ortaya çıktı. 1950 seçimlerinde Demokrat Parti’nin zafer kazanmasıyla Cumhurbaşkanlığı görevinden ayrıldı ve muhalefet lideri olarak siyasete devam etti. Uzun yıllar Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanlığı yaptı.
İsmet İnönü’nün hastalığı neydi?
İsmet İnönü, ilerleyen yaşlarında sağlık sorunları yaşamaya başladı. Özellikle yaşlılığa bağlı böbrek yetmezliği ve kalp rahatsızlıkları nedeniyle sağlık durumu kötüleşti. Hayatının son yıllarında Ankara’daki evinde ve hastanede tedavi gördü.
Ancak İnönü’nün ölümü spesifik bir hastalık nedeniyle değil, ilerlemiş yaşlılığa bağlı organ yetmezlikleri sonucu olmuştur. 89 yaşına kadar yaşamış ve doğal nedenlerle hayatını kaybetmiştir.
İsmet İnönü ne zaman ve nerede öldü?
Türkiye’nin yakın tarihinde derin bir iz bırakan İsmet İnönü, 25 Aralık 1973 tarihinde Ankara‘da hayatını kaybetti. Ölümü, dönemin Türkiye’sinde derin bir üzüntü yarattı ve tüm ülkede yas havası hâkim oldu.
Vefatının ardından naaşı, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün ebedi istirahatgâhı olan Anıtkabir‘de kendisine ayrılan özel bir alana defnedildi.
İsmet İnönü’nün aile hayatı
İsmet İnönü, 1916 yılında Mevhibe İnönü ile evlendi. Bu evlilikten üç çocukları dünyaya geldi:
- Ömer İnönü (1924-2004)
- Erdal İnönü (1926-2007): Fizik profesörü, siyasetçi ve Sosyal Demokrat Halkçı Parti’nin eski genel başkanıdır.
- Özden İnönü Toker (1930-): Sivil toplum alanında etkin çalışmaları ile bilinir.
Eşi Mevhibe Hanım ise İsmet İnönü’den sadece birkaç ay önce, 1973 yılında vefat etmiştir.
İsmet İnönü’nün önemli unvanları ve ödülleri
- Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Başbakanı (1923)
- Türkiye Cumhuriyeti’nin ikinci Cumhurbaşkanı (1938-1950)
- İstiklal Madalyası sahibi
- Lozan Antlaşması Heyet Başkanı
- “Milli Şef” unvanı
- Nobel Barış Ödülü’ne aday gösterilmiştir (1967)
İsmet İnönü’nün siyasi mirası
İsmet İnönü, Türkiye Cumhuriyeti’nin çok partili hayata geçişinde ve savaşsız bir dünya düzenine uyum sağlamasında kritik bir rol üstlenmiştir. Türkiye’nin NATO’ya üye olduğu süreçte de CHP lideri olarak etkili bir figürdür. Siyasi kariyeri boyunca hem devlet adamlığı hem de askeri liderlik özellikleriyle Türkiye’nin modernleşmesinde ve demokratikleşmesinde aktif rol oynamıştır.
Sıkça Sorulan Sorular
İsmet İnönü ne zaman öldü?
25 Aralık 1973 tarihinde Ankara’da vefat etti.
İsmet İnönü’nün ölüm nedeni nedir?
İnönü’nün ölüm nedeni yaşlılığa bağlı organ yetmezlikleri ve kronik sağlık sorunlarıdır.
İsmet İnönü kaç yaşında öldü?
89 yaşında hayatını kaybetmiştir.
İsmet İnönü’nün mezarı nerede?
Ankara’da Anıtkabir‘de Mustafa Kemal Atatürk’ün anıt mezar kompleksinde yer alan özel bir bölümde defnedilmiştir.
İsmet İnönü’nün lakabı neydi?
Siyasi hayatında “Milli Şef” unvanıyla anılmıştır.
İsmet İnönü hangi savaşlarda görev aldı?
Balkan Savaşı, Yemen İsyanı, I. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı gibi birçok önemli askeri harekâtta görev aldı.
İsmet İnönü Lozan Antlaşması’nda ne yaptı?
Lozan Barış Konferansı’nda Türkiye Cumhuriyeti’ni temsilen heyet başkanı olarak yer aldı ve Türkiye’nin uluslararası sınırlarını güvence altına alan antlaşmayı başarıyla imzaladı.